Anti-Kapitalisme: Theorie en Praktijk
Chris Harman & Bart Griffioen
71 pages
Uitgegeven in 2002
Anti-kapitalisme: Theorie en Praktijk is een kort boekje bedoelt als een inleiding tot de antikapitalistische beweging vanuit een traditioneel Trotskies standpunt. Het bestaat voornamelijk uit een vertaling van een door Chris Harman geschreven artikel voor het Britse tijdschrift International Socialism. Dit is een theoretisch Marxistisch tijdschrift uitgegeven door de Socialist Workers Party (SWP). De SWP is waarschijnlijk de grootste revolutionaire socialistische partij in Engeland, met wereldwijde zusterorganisaties waaronder de Internationale Socialisten in Nederland. Bart Griffioen, de schrijver van het nawoord, is een prominent lid hiervan.
De antikapitalistische beweging kwam voor het eerst uitgebreid in het nieuws tijdens de Seattle protesten tegen de World Trade Organisation. Het was toen dat niet langer ontkent kon worden dat een nieuwe wereldwijde radicale beweging was geboren. Deze beweging bestond natuurlijk al veel langer, maar in Seattle kwamen de diverse elementen ervan voor de eerste keer zo bij elkaar dat de gevestigde media er wel kennis van moest nemen. In Seattle werkten een aantal zeer verschillende organisaties en mensen — natuurbeschermers, vakbonden, socialisten, anarchisten, activisten uit ontwikkelingslanden etc. — voor het eerst samen tegen een gemeenschappelijk vijand.
En dit tien jaar nadat de Berlijnse Muur was gevallen en het kapitalisme definitief de oorlog met het socialisme zou hebben gewonnen, aan het eind van een decennium waarin alle grote politieken stromingen vrede hadden gesloten met het kapitalisme en de logica van het neoliberalisme en globalisatie hadden omarmd. Maar het bleek dus toch nog mogelijk om een massabeweging tot stand te brengen die niet accepteerde dat er geen alternatief voor het kapitalisme was.
Het ontstaan van deze beweging is wat Anti-kapitalisme: Theorie en Praktijk probeert te verklaren. Harman doet dat vanuit een socialistisch standpunt, maar zonder te verzanden in een ritueel marxisme. Hij analyseert zowel de kracht als de zwakte van de beweging, laat zien waar de diverse groepen en verbonden gelijk hebben en waar ze fouten maken, citerend uit hun eigen publicaties.
Het is niet verrassend dat Harman pleit voor een meer georganiseerde beweging. Volgens hem is de gedecentraliseerde aard van het antikapitalisme een zwakte als het wil uitgroeien tot een echte uitdaging van de status quo. Hierbij moet de beweging ook een richting zoeken en het eens zijn over wat ze wil bereiken, zelfs als dat inhoudt dat het in eerste instantie aanhang verliest. Dat betekent niet dat er geen ruimte moet zijn voor verschillen in aanpak en focus, maar wel dat er enige structuur moet worden opgebouwd.
Ook niet verrassend is dat Harman gelooft dat de richting waarin de antikapitalistische beweging zich moet ontwikkelen een socialistische moet zijn, of dat hij tegen het zoeken naar een compromis met de gevestigde orde is. Hierbij agiteert hij vooral tegen het accepteren van symptoonbestrijding als eindoplossing. Zo is bijvoorbeeld de schuldenverlichting van ontwikkelingslanden een nobel kortetermijns doel, maar als er niet drastische veranderingen plaats vinden, dan zal dit slechts een tijdelijke verlichting zijn. Dit is het kernpunt van dit boek, dat zolang het kapitalisme de baas blijft deze problemen niet opgelost kunnen worden.