De Snuffelstaat
Buro Jansen en Janssen
223 pagina’s (inclusief index)
Uitgegeven in 2002
Buro Jansen en Janssen –uiteraard vernoemd naar het beroemde detective duo uit Kuifje— is een links onderzoeksbureau opgericht om de verschillende Nederlandse politie en inlichtingendiensten in de gaten te houden. Daarnaast houdt het zich ook in het meer algemeen bezig met het volgen van wetgeving op het terrein van burgerlijke vrijheden. Het werd opgericht in 1984, in een periode dat o.a. de krakersbeweging, maar ook andere linkse groeperingen, steeds meer te maken kregen met politie onderzoeken en spionage door de inlichtingendiensten, als een soort tegenwicht door informatie over deze praktijken te verzamelen en te publiceren. Sindsdien heeft het een goede reputatie opgebouwd als vraagbaak op dit gebied, door zowel zelf te publiceren als door journalisten te assisteren die over deze onderwerpen schrijven.
De Snuffelstaat is één resultaat hiervan, een overzicht van hoe de belangrijkste Nederlandse spionage organisatie, de AIVD (Algemene Inlichtingen en Veiligheids Dienst, voor 2002 de BVD, Binnenlandse Veiligheids Dienst) functioneert en wat haar invloed is op de politiek als ook op de gewone burger. Zowel het werk als de methoden van de AIVD komen aan bod, als de wetgeving waarin deze taken zijn vastgelegd, maar ook de banden die het heeft met andere inlichtingen- en veiligheidsdiensten in binnen- en buitenland.
Dit leest niet altijd even lekker weg. Veel van de behandelde stof is nu éénmaal, ook voor geinteresseerden, nogal droog. Maar ja, dit is dan ook niet bedoeld als een sensatiestuk of zelfs maar een polemiek tegen de AIVD . De auteurs zien de noodzaak van de AIVD in, zolang deze maar goed omschreven taken en bevoegdheden heeft en de wetgeving maar duidelijke grenzen stelt aan het functioneren ervan. Het probleem is echter dat dit helaas niet het geval is. Zowel de taakstellingen van de AIVD als de instrumenten die het kan gebruiken om haar taken te vervullen zijn doelbewust zo vaag mogelijk gehouden in de huidige wetgeving, zonder al te veel aandacht voor privacy of andere burgerrechten.
De Snuffelstaat werd geschreven naar aanleiding van de nieuwe wetgeving over inlichtingendiensten die dat jaar van kracht werd. Het is hierdoor wat verouderd, doordat het uitkwam voor de moord op Pim Fortuyn en de opkomst van het zogenaamde “Islamitisch terrorisme”. De indruk die je krijgt bij het lezen van dit boek is dat de verschillende veiligheids- en inlichtingendiensten sinds het einde van de Koude Oorlog naarstig op zoek zijn geweest naar nieuwe dreigingen om hun bestaan te rechtvaardigen, zonder al te veel succes. Met de moord op Fortuyn en alles wat daarna gebeurde kregen ze deze bedreiging in de schoot geworpen, hoewel ze toendertijd dit helemaal niet zagen aankomen…
Het beeld dat De Snuffelstaat geeft is er dus nog steeds één van een dienst op zoek naar een dreiging, terwijl de AIVD deze ondertussen al heeft gevonden in terrorismebestrijding. Desondanks blijft dit een bruikbaar naslagwerk, omdat in brede zin de werking van de dienst en de banden die ze heeft met andere diensten niet zoveel is veranderd.